Hình ảnh người mẹ hay cô giáo giữ đồ vật mà một trẻ tự kỷ đang rất muốn, cố gắng gọi tên của đồ vật đó và nhìn chăm chú vào trẻ, chờ trẻ nói tên đồ vật đó rồi mới đưa cho nó chắc không có gì lạ với những người liên quan đến tự kỷ. Chúng ta đã và đang học nhiều phương pháp can thiệp để giúp trẻ nói, tuy nhiên có hai điều tôi muốn bàn đến ở đây.
Đầu tiên là trạng thái tinh thần của trẻ, liệu đứa trẻ có đang căng thẳng vì rất muốn cái mà nó cần hay muốn nhưng chưa có được (chúng ta đều biết trẻ tự kỷ rất khó điều chỉnh cảm xúc). Hai là thái độ của người lớn: mục đích của việc gọi tên đồ vật đó là gì với chúng ta? Việc chúng ta giữ lại đồ vật để bắt trẻ phải nói quan trọng như thế nào và có thể đem lại những tác động tiêu cực và lâu dài gì?
Nguyên nhân của việc trẻ tự kỷ chưa thể giao tiếp, theo những người tự kỷ, là do những đứa trẻ đó chưa cảm thấy sẵng sàng để giao tiếp, có thể là cơ thể nó đang rất đau đớn khó chịu, các vấn đề của hệ thần kinh/não bộ, các kích thích môi trường đang làm nó quá tải, mất lòng tin vào những người xung quanh và vào sự an toàn của tương tác xã hội. Rất nhiều người tự kỷ nói rằng chính trạng thái tinh thần của người lớn và cả cách mà chúng ta yêu cầu họ nói quyết định việc họ có đáp lại hay không.
Trên đây là một ví dụ về phương pháp can thiệp được rất nhiều các trung tâm không phải chỉ ở VN mà còn trên khắp thế giới áp dụng. Điều này chẳng có gì sai hay đáng ngạc nhiên, là mẹ hoặc cô giáo, mục đích của chúng ta là dạy con nói, và chúng ta đã tìm mọi cách để con nói, và một số trẻ vì quá cần những gì mẹ hay cô đang cầm, nó sẽ bật ra một từ, khi đó người lớn sẽ thật sự hài lòng. Nhưng rồi sau rất nhiều nỗ lực của cha mẹ hay giáo viên trong bao nhiêu năm can thiệp, trẻ vẫn chỉ nói một số từ/câu trong một số tình huống, và họ luôn hỏi: em biết con nói được, tại sao con chỉ nói khi con rất cần hoặc rất không thích cái gì đó.
Người lớn hoàn toàn có thể cung cấp cho trẻ ngôn ngữ (như việc gọi tên trong ví dụ này) nếu như ở thời điểm đó trẻ đang không bị quá tải bởi những âm thanh, nếu như trẻ đang cảm thấy an toàn với chúng ta. Và nếu chúng ta gọi tên đồ vật một cách vui nhộn hay nhẹ nhàng theo cách phù hợp với mỗi đứa trẻ, đặc biệt là KHÔNG KỲ VỌNG rằng trẻ sẽ phải nói bằng được từ/câu đó, sẽ vô cùng hữu ích trong cố gắng giúp trẻ nói. Nhiều người tự kỷ nói rằng khi họ còn nhỏ chính kỳ vọng của người lớn đã gây một áp lực lớn và làm cho họ cảm thấy mất an toàn, và mất lòng tin vào giao tiếp.
Và như chúng ta thấy, vấn đề ở đây có vẻ như không phải là phương pháp can thiệp, làm gì hay nói gì, hay không làm gì/không nói gì, mà là việc chúng ta thực hiện nó bằng một thái độ như thế nào. Nếu chúng ta THOẢI MÁI, LẠC QUAN, YÊU THƯƠNG VÀ MỜI GỌI, bất kỳ đứa trẻ nào cũng sẽ mong muốn được giao tiếp với chúng ta.
Biết ơn các cộng sự của tôi ở Gánh Xiếc đã cùng tôi thảo luận về điều này trong buổi họp chuyên môn hôm qua, tình yêu thương trẻ vô bờ bến của các bạn chính là những giá trị tuyệt vời nhất mà tôi có được.
Hoa Le
Comments