“Play is highest form of research”(tạm dịch Chơi là dạng nghiên cứu cao cấp nhất) – Albert Einstein.
Với một đứa trẻ, chơi là động cơ của việc khám phám, học, phát triển các kỹ năng mới và kết nối với mọi người.
Tôi biết đến trị liệu chơi 10 năm trước đây khi được làm việc với cô giám sát lúc đó của mình, một tiến sĩ tâm lý người Mỹ, kiến thức đầu tiên cô dạy tôi trước khi tôi làm việc với các bé đặc biệt là Parent Child Interaction Therapy (Trị liệu Tương tác giữa Cha mẹ và Con).
Trị liệu này ra đời để giúp cha mẹ quản lý các hành vi không mong muốn của trẻ từ 2-7 tuổi, nhưng sau đó nó đã được áp dụng rất hiệu quả với nhiều trẻ đặc biệt. Về cơ bản trị liệu này yêu cầu chúng ta hoàn toàn đi theo trẻ, gọi là chơi do trẻ dẫn dắt, và mặc dù sau đó tôi đã được học rất nhiều các phương pháp chơi khác, tôi luôn biết ơn người giám sát của tôi đã cho tôi học PCIT, vì càng học tôi mới càng thấy rằng tương tác hay chơi do trẻ dẫn dắt chính là nền tảng cho mọi tương tác thành công của chúng ta với trẻ, đó chính là bước đầu tiên cơ bản để giúp trẻ phát triển cảm xúc. Các phương pháp can thiệp tự kỷ phổ biến ngày nay như DIR Floor time, Can Thiệp sớm Denver, Tương Tác Tăng Cường, RIT, The Son Rise đều bao gồm yếu tố chơi do trẻ dẫn dắt.
Tôi đã rất may mắn được chứng kiến trị liệu chơi đem đến từ ngữ cho những bé trước đó không nói được, đem lại tự tin cho những bé yếu kém nhất. Điều kỳ diệu nhất của công việc của tôi có lẽ là được chứng kiến những bé đặc biệt đó cười và không muốn rời khỏi phòng chơi.
Và tôi thấy rõ sức mạnh của sự tham gia của cha mẹ trong quá trình chơi với con!
Với trẻ nhỏ, chơi vô cùng quan trọng trong việc học cách tự điều chỉnh cũng như phát triển vận động tinh và thô, và để phát triển sự gắn bó với cha mẹ hoặc người chăm sóc. Nghiên cứu của Margaret Ainsworth năm 1969 về mối quan hệ giữa mẹ và trẻ sơ sinh cho thấy khi người mẹ nhìn và chú ý đến con – đáp lại tiếng bi-bô, ôm ấp, cù lét con… thì trẻ tiếp tục bi bô và cười với mẹ, tức là khi mẹ đáp lại các nhu cầu và cảm xúc của trẻ, trẻ sẽ duy trì được trạng thái điều chỉnh, vui vẻ, thoải mái. Nhưng nếu mẹ nhìn trẻ với bộ mặt không biểu cảm hoặc không nhìn, trẻ sẽ trở nên thiếu điều chỉnh, chảy dãi, khóc, khó chịu gần như ngay lập tức.
Khi trẻ lớn hơn một chút, chơi là vô cùng quan trọng giúp trẻ hiểu về sự vĩnh cửu của đồ vật và giúp trẻ gắn bó an toàn với cha mẹ. Ví dụ khi mẹ đùa lấy đồ chơi của trẻ giấu ra sau lưng, một lúc sau trẻ sẽ nhận ra rằng dù mình không nhìn thấy đồ chơi đó, nó vẫn ở phía sau lưng mẹ. Thường trẻ sẽ kêu lên sung sướng khi tìm thấy đồ chơi đã mất, và chúng học được sự vĩnh cửu của mọi vật.
Những năm sau đó, chơi là lúc trẻ cảm nhận được thế giới. Trẻ sẽ bắt đầu chơi với các chủ đề của môi trường xung quanh, và qua đó học các bài học cần thiết về sự độc lập và làm chủ các kỹ năng. Khi trẻ đến trường sẽ có một sự thay đổi lớn trong mối quan hệ giữa trẻ và cha mẹ, đó là khi trẻ phải xa cha mẹ trong một khoảng thời gian tương đối dài, việc hiểu được sự vĩnh cửu của mọi vật rất cần thiết để bé yên tâm đi học, biết rằng cha mẹ thả bé ở trường nhưng sẽ quay lại đón bé.
Chơi không chỉ thích thú hay là một hoạt động vui vẻ, mà còn là một nhu cầu gắn bó quan trọng. Chơi cần thiết cho sự phát triển thể chất và cảm xúc của trẻ. Khoa học thần kinh cho chúng ta biết rằng khi chúng ta chơi, rất nhiều hoóc môn oxytocin (còn được gọi là hoóc môn của tình yêu thương) được tiết ra, nó làm tăng khả năng kết nối với người khác và thiết lập sự gắn bó, đem lại những trao đổi qua lại cần thiết cho khả năng hoà hợp và tự điều chỉnh.
Trị liệu chơi do trẻ dẫn dắt trong nhiều năm qua đã giúp giải quyết rất nhiều các vấn đề khác nhau của trẻ và các gia đình, tạo ra những môi trường trị liệu an toàn về mặt cảm xúc để thúc đẩy giao tiếp, xây dựng các mối quan hệ, và được dùng trong các chương trình can thiệp trẻ tự kỷ, tăng động, trẻ trầm cảm, trẻ có các hành vi chống đối, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, rối loạn căng thẳng sau chấn thương…
“Để có thể thật sự hiểu thế giới của trẻ, chúng ta cần sẵn sàng ĐI VÀO THẾ GIỚI ĐÓ, HỌC VÀ SỬ DỤNG NGÔN NGỮ CỦA CHÚNG” - Clair Mellenthin, tác giả sách “Play Therapy” (Trị liệu chơi).
Tôi đã thật sự vui mừng khi một người mẹ (con của cô chưa có chẩn đoán tự kỷ chính thức) nói với tôi “kể cả nếu con em không tự kỷ em vẫn muốn học trị liệu chơi để kết nối với con”.
Hoa Le
Comments