TRẺ TỰ KỶ VÀ MÀN HÌNH

Nhân dịp Bộ giáo dục của Đan Mạch cấm học sinh dùng điện thoại ở trường, mình nhớ lại những gì mình được học ở Trung tâm điều trị Tự kỷ Mỹ về trẻ tự kỷ và màn hình.

Đúng là khó có thể tưởng tượng được cuộc sống mà không có các thiết bị thông minh. Chúng ta có tivi trong phòng khách, trong xe hơi, và thậm chí trong các cửa hàng tạp hóa, rồi máy tính, Ipad, điện thoại, thiết bị chơi game, học tập... Nhưng tất cả các cha mẹ của trẻ tự kỷ đều muốn hỗ trợ con phát triển những mối quan hệ vui vẻ, những tương tác xã hội tích cực. Chính vì vậy, trong các phòng chơi dành cho trẻ tự kỷ, chúng mình loại bỏ tất cả các thiết bị điện tử kể cả những loại đồ chơi phát ra tiếng hoặc hình ảnh nhấp nháy.

Và các lý do phổ biến mà chúng mình nghe được từ các cha mẹ là:

• “Màn hình là một người giữ trẻ lý tưởng.” – khi cha mẹ cần thời gian cho những công việc khác trong cuộc sống. Nhưng khi không có màn hình, con bạn sẽ tìm được những sở thích khác để thu hút sự chú ý. Chỉ cần bạn tạo ra được một nơi trong nhà mà bạn có thể dễ dàng nhìn thấy và nghe thấy con mình, một nơi mà bạn biết là sẽ an toàn cho con khi ở một mình, bạn để vào đó những đồ vật yêu thích của con và các đồ vật thú vị khác. Sách, các bộ xếp hình, sách tô màu, các nhân vật và những gì liên quan đến sở thích của con mà bạn biết.

• “Màn hình là phần thưởng khi trẻ có hành vi tốt.” – Trẻ tự kỷ có xu hướng đặc biệt dễ bị cuốn hút vào những thứ có tính lặp đi lặp lại. Rất nhiều cha mẹ hay giáo viên sử dụng màn hình như một phần thưởng khi dạy trẻ; chẳng hạn như khi ngồi yên, giúp trẻ đi vệ sinh, học một kỹ năng mới, v.v. Nhưng trong Trị Liệu chơi, chúng mình sử dụng các động lực bên trong của trẻ thể hiện qua chính cách mà trẻ chơi một mình để dạy trẻ và sử dụng việc ăn mừng làm phần thưởng. Điều này thực sự đem lại cho trẻ sự an toàn và cảm thấy chúng có năng lực.

• “Chính màn hình đã dạy con bảng chữ cái và các con số, thậm chí biết đọc.” –Tuy nhiên màn hình chắc chắn không dạy trẻ cách kết nối với người khác để thật sự mong muốn được giao tiếp và tương tác xã hội. Tivi, máy tính, điện thoại thông minh, trò chơi điện tử sẽ không bao giờ phản hồi lại con bạn. Nó không hỗ trợ trẻ giao tiếp. Chỉ có cách chúng ta đáp lại thật nhanh các âm thanh, từ và cử chỉ của trẻ với một thái độ nhiệt tình và hào hứng mới có thể cho trẻ thấy giao tiếp có giá trị và thú vị như thế nào.

• Giúp trẻ tập trung: Tất nhiên là trẻ (và tất cả chúng ta) có thể tập trung xem tivi hoặc chơi trên màn hình trong thời gian dài nhưng khả năng mà trẻ cần nhất là TẬP TRUNG TƯƠNG TÁC VỚI MỘT NGƯỜI KHÁC thì màn hình không thể cung cấp được. Chưa kể đến những tác hại về mặt thể chất của sóng điện từ phát ra từ các thiết bị, màn hình còn thực sự có tính thôi miên – hình thành thói quen và gây nghiện. Sự kích thích âm thanh và hình ảnh rất MẠNH MẼ.

Các nghiên cứu cho thấy kích thích giác quan mạnh mẽ từ video khiến não bộ giải phóng dopamine, kích hoạt trung tâm phần thưởng và sự hài lòng trong não bộ, giống như khi một người uống rượu hoặc ma túy. Và bạn sẽ không thể nào cạnh tranh được với Pokémon, Heo Peppa v.v. Trẻ càng tiếp xúc nhiều với màn hình sẽ càng không muốn tương tác và giao tiếp với chúng ta, càng trở nên cô lập.

Nhiều gia đình có trẻ đặc biệt nói rằng xem tivi là điều duy nhất cả gia đình có thể làm cùng nhau. Nhưng bạn đừng lo, mọi thứ đều có thể thay đổi, và nhiều cha mẹ có con tự kỷ đã làm như sau:

• Khóa các thiết bị điện tử (trong tủ, hộp...) khi bạn không sử dụng chúng. Trẻ có thể rất kiểm soát và sẽ tìm mọi cách để lấy chúng, thậm chí chúng còn tự tìm được mã khóa điện thoại của cha mẹ, chính vì vậy, cần để các thiết bị đó ở ngoài tầm mắt của trẻ. Một số cha mẹ đã loại bỏ TV hoàn toàn và chỉ dùng điện thoại khi thật cần thiết ở nhà.

• Khi con đòi hỏi hay xin: Kể cả con chưa nói được hay bạn nghĩ con không hiểu bạn nói gì (nhưng mình biết là con hiểu), hãy giải thích cho chúng lý do tại sao lại không có TV hay điện thoại ở xung quanh con. Ví dụ, “ Mẹ con mình sẽ dành thời gian chơi với nhau! Chúng ta sẽ không xem Tivi (hay chơi máy tính, v.v.) vì nó làm mất đi thời gian ĐẶC BIỆT của mẹ con mình bên nhau.”

  
  

Và xin được nhắc lại, hãy tạo ra một nơi an toàn để con bạn có thể tự mình chơi khi bạn không thể ở cạnh con.

Hãy tin rằng những màn hình cuốn hút đó sẽ không bao giờ giúp con bạn phát triển nhiều như thời gian chất lượng bên một người yêu thương, vui vẻ và nhiệt huyết trong một môi trường không bị phân tâm.

Biết ơn bạn.

Hoa Le